Экономикалық өсу ұлттың мінезіне байланысты

Алматы.22 сәуір. ҚазТАГ – "Корей түбегінде бейбітшілік орнатудағы журналистердің рөлі" - наурыз айының соңында Сеулде өткен бүкіләлемдік конференцияда осындай тақырып жарияланды. Бұл форумды Президент Чон Кю Сун (Sung Kyu Sung) бастаған Корей журналистер қауымдастығы ұйымдастырды.
Биылғы жылы 10 мың журналист және 187 медиа-компания мүшелері болып табылатын қауымдастықтың құрылғанына 55 жыл толады. Дүниежүзілік конференцияға қатысушыларға арнаған сөзінде Чон Кю Сун мырза бүгінгі таңда Корея екі бөлікке бөлінген әлемдегі жалғыз ел болып қалатынын айтты. Ұйымдастырушыларға Корей түбегінің болашағы туралы әріптестерінің пікірін тыңдау өте маңызды болды, сондай-ақ жоспарларда Кенги, Седжон, Чонбук, Квангиу, Тэйкон, Ичхон, және, әрине, Сеул қалаларын көрсету болды.
Дүниежүзілік форумға қатысушылар Оңтүстік Кореяның басты жетістіктеріне көз жеткізіп, бір апта бойы осы халықтың басты құпиясын түсінуге тырысты. Өйткені, Корея 1945 жылы 35 жылғы Жапония басқыншылығынан босаған соң тәуелсіздік алды. Оны аяқтағаннан кейін елдегі басты басымдық Білім болды, ол экономикада төңкеріс жасады. Корейлер кейінгі ұрпақ игілігі үшін көптеген құрбандыққа барды. Мемлекет соғыстан кейінгі күйзелістен өз бетінше шыға алмаған, сондықтан шетелдік көмекке жүгінді. Алайда экономикалық өсу шетелдік субсидияларға негізделе алмады. Елде төңкеріс болды және билікке экономикалық дамудың жоғары басымдығын жасаған әскери режим келді. Экономикалық жоспарлау Кеңесі құрылды, ол бюджетті бөлумен және шетелдік капиталды тартумен айналысты. Кеңес экономикалық өсудің негізін салған бірінші бес жылдық жоспарды әзірледі. Кейін көптеген талпыныстардан соң, ең соңында ГФР-дан сәтті қаржыландыруды алуға мүмкіндік туды. Осы жоба бойынша Германияға барған шахтерлер мен медбикелер жалақыны үйге жіберді, ал Үкімет осы қорлардың кепілдігімен несие ала алды. Бұл қаражат жеткіліксіз болды, сол кезде көмекке жеңіл өнеркәсіптің дамып келе жатқан секторының ақшасы келді: парик жасау, мата, кесте өндірісі. Бұл экономикалық өсуге, еркін кәсіпкерлікке жеделдік берді. Кореяның барлық тарихы әр қалада орналасқан көптеген мұражайларда фотосуреттер, тұрмыстық заттар және басқа да экспонаттар түрінде ұқыпты сақталады.
Ауыр өнеркәсіп салаларынан Болат құю саласы дами бастады. 1970 жылы АҚШ пен басқа да елдер болат құю өндірісі үлкен қаржылық салымдарды, қазіргі заманғы технологияларды және жоғары кәсіби кадрларды қолдануды талап ететіндігіне байланысты осы идеяны күмәнмен қабылдады. Пхохандағы алғашқы болат 1973 жылы берілді. Оңтүстік Корея өндіріске басқа елдерден 60 жыл кеш қосылғанына қарамастан, қазір ол әлемде оның өндірісі бойынша төртінші орында тұр. Бұл ілеспе салалардың: кеме жасау, автомобиль жасау, дәл машина жасау, құрылыс, электроника дамуына алып келді.

Корея экономикасы қауіп-қатерсіз ілгерілеу мүмкін емес екенін көрсетті. Ал прогресс кейде Парик немесе цементтен басталады. XX ғасырдың 70-ші жылдарының басында Кореяда "жергілікті жерлерде жаңа қозғалыс" іске қосылды, оның мәні тұрғын үйлер салу үшін мыңдаған ауылдарға цементті тегін беруге әкелді. Алдағы уақытта мемлекет өз проблемаларын өз бетінше шешетін қоғамдастықтарға ғана жәрдем көрсетуді жалғастырды. Адамдарда бәрі мүмкін және жарқын болашаққа деген сенімділік пайда болды. Корей халқы экономиканы шетелдік көмек есебінен ғана көтеруге болмайтынына, ал табысқа жету жолы терең ойластырылған бағдарлама арқылы жататынына көз жеткізді. 1973 жылы Таяу Шығыста соғыс басталғанда шикізаттың бағасы тез көтеріліп, көптеген кәсіпорындар тоқтап қалды. Инфляция күрт өсті, мұнайы жоқ Корея экономикасына ауыр зиян келді. Корей үкіметі бұл дағдарысты дамудың жаңа кезеңі ретінде пайдаланды. Таяу Шығысқа жылына $10 млрд құрайтын нысандарды салуға құрылысшылар жіберілді. Корея екінші мұнай дағдарысын ерекше қиындықсыз еңсерді. Осы кезеңде көптеген елдер өз инвестицияларын төмендетті, бірақ тек Корея емес.
Бірінші дағдарыс барысында Корея Республикасы металлургия, химия өнеркәсібі, кеме жасау және машина жасауға көп үлес қосты. Өкінішке орай, осы кезеңде қоғамның дамуы экономикадан қатты артта қалды, бұл 1987 жылы одан әрі демократияландыруды талап еткен қоғамның барлық сыныптарының жаппай наразылығына әкелді. Дегенмен, экспортқа бағдарланған экономика одан да бәсекеге қабілетті болды, ал жан басына шаққандағы ЖІӨ күрт өсті.

Әлемдік қаржылық және экономикалық дағдарыстар Кореяда сөзсіз көрініс тапты, бірақ ол рентабельді емес өндірістерді, банктерді, құрылымдарды жою арқылы реформаларды агрессивті жүргізді. Менеджмент өзгертілді, бәсекелестік пен нәтижелілік принциптері енгізілді. Мұның барлығы валюталық резервтердің өсуіне және ХВҚ қарызын мерзімінен бұрын өтеуге алып келді. "Экономикалық өсім ұлттың мінезіне байланысты", - деді 2006 жылғы Нобель сыйлығының лауреаты Эдмунд Хэлс. Таяу Шығыста соғыс басталғанда, корпорациялардың көпшілігі үрейде осы аймақтан қашқан, ал кәріс – қалды және тек сақтап қана қоймай, сондай-ақ өзінің аймақтағы қатысуын кеңейтті. Корей халқы алтын жинау бойынша ұлттық компанияға өз үлесін қосқан бүкіл әлемді таң қалдырды. Бұл 1997 жылы қаржы дағдарысына байланысты болды, валюта бағасы құлдырап, алтын күрт өсті. Осыған ұқсас реакция Мексикада да шошқа тұмауының шығуына байланысты болды. Бүкіл әлем шекараны жауып, үрейде осы өлімге ұшыраудың кез келген белгілерін іздеген кезде, корей фирмалары мен олардың қызметкерлері өздерінің аймақтық қатысуын кеңейте отырып, Мексикадағы бетпердеде жұмыстарын тыныш жалғастырды.
Корея журналистерінің қауымдастығы ұйымдастырған "Корей түбегінде бейбітшілік орнатудағы журналистердің рөлі" атты конференция тақырыбына оралғаннан кейін бұл ел түбектің басты мәселесін шешуді бұрыннан біледі деген ой пайда болды. Бұл елдің халқы табиғи апат немесе экономикалық коллапс болсын, кез келген сын-қатерлерге тұрақты және тыңғылықты жауап бере алады. Барон Мюнхгаузен сияқты, корейлер өздері кез-келген батпақтан өзін шығара алады, сілкініп алып, қорытынды жасап және батыл алға баса алады. Шағын аумаққа ие бола отырып, олар аралдарды біріктіріп, қадалар қағып, осы жерде жаңа технологиялық және экологиялық таза қалалар тұрғыза отырып, жердің әрбір алақандайын бағалайды.
Кореяда бір апталық пресс-турларда әр қалада қала мэрлерімен кездесу болды. Әсіресе Сеонг қаласының мэрі Ли Чун-хи (Lee Chun-hee) есте қалды. Екі елдің бірігуі қашан және біріккен мемлекеттің астанасы қайда болатыны туралы басты сұраққа мэр қосылу процесі ұзақ, мүмкін, он жыл қажет болуы мүмкін деп жауап берді. Елордаға келетін болсақ, бұл Пхеньян емес, Сеул емес, бүкіл халық құрған жас жаңа қала болады. Корейлер қандай да бір шешім қабылдамас бұрын ұзақ ойлайды, бірақ оны қабылдап, батыл әрекет етеді.

Бұл баспасөз туры мен Кореяның тарихи тәжірибесі экономикалық қайта құрулар принциптер мен бостандықтар Конституцияда жазылған түрде ғана емес, күнделікті өмірде шынайы болған кезде қоғамды демократияландырумен қатар жүруі тиіс деген ойға әкелді. Сол кезде жастар мен элита өмір мен бизнес үшін ең жақсы жағдайларды іздеуде елден кетпейді. Мүмкін, біздің елде де, Кореяның мысалы бойынша, жастар мен көп балалы отбасыларға тұрғын үй салу үшін цемент пен кірпіштерді тегін тарата бастау керек шығар, олар тар кепелерде, барақтарда тұрмауы үшін, 21-ші ғасырда «буржуйка-пештерден» иістеніп өліп жатпауы үшін.
Мүмкін, миллиондаған тонна астық түсімді жылдары ашық аспан астында шірімеуі үшін және құрғақшылық жағдайында сақталуы үшін элеваторлар салуды бастау керек пе? Мүмкін, Шығыс Қазақстан облысында және басқа да өңірлерде қалалар мен кенттерді тасқын суларынан қорғау үшін бөгеттер мен тоғандар салуды бастау керек пе? Әлемде жасанды көлдерді құру және оларды ирригация үшін пайдалану мысалдары бар шығар. Мүмкін, экономика заңдарына қарамастан немесе керісінше, оған сәйкес, Корея нарығына осы елде өте қымбат тұратын ет (Австралиядан немесе Жаңа Зеландиядан әкелінген), жіберуді бастаймыз ба, ал олар бізбен технологиялармен бөлісетін шығар? Оның үстіне, осы айда Қазақстанға Корея Республикасының президенті Мун Чжэ Ин бастаған үкіметтік делегациясы келеді.

Қазақстанға көктем келді, ал онымен бірге үміт те келді: мүмкін біздің елде де өзгерістер болуы мүмкін шығар.




Баян Рамазанова, Қазақстан Журналистер одағының жауапты хатшысы