Алматы. 28 желтоқсан. ҚазТАГ – ҚазТАГ халықаралық ақпараттық агенттігі Қазақстанда 2021 жылы орын алған ең маңызды 10 оқиғаны анықтады.
Парламенттік сайлау және жаңа үкіметті бекіту
10 қаңтарда Қазақстанда VII шақырылымдағы мәжіліске кезекті сайлау өтті. Дауыс беру қорытындысы бойынша Nur Otan партиясы ресми нұсқа бойынша 71,09%, Қазақстанның "Ақ Жол" демократиялық партиясы – 10,95%, Қазақстанның Халық партиясы – 9,1%, "Ауыл" халықтық-демократиялық патриоттық партиясы – 5,29%, "Адал" саяси партиясы – 3,57% жинады.
Сайлау тәуелсіз бақылаушылар мен белсенділерге қысым көрсетудің көптеген фактілерімен қатар жүрді. Осылайша, жас сайлаушылар лигасы, «Ел дауысы» қоғамдық қоры және Q-Adam азаматтық бастамалар қорының бақылаушылары жасалып жатқан қысым туралы хабарлады.
Бұдан басқа, Алматыда сайлау күні өткен митингке қатысушыларды қауіпсіздік қызметкерлері кетлингке алып, бірнеше сағат қоршауда ұстады.
18 қаңтарда Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметтің жаңа құрамын бекітті. Бұл ретте министрлердің барлығы дерлік өз орындарын сақтап қалды.
Қазақстанға қатысты ресейлік саясаткерлер тарапынан агрессиялық риториканың күшеюі
2020 жылдың соңында басталған 2021 жылы Қазақстанға қатысты ресейлік саясаткерлер тарапынан агрессиялық шабуылдар толқыны күшейе түсті. Мысалы, 10 сәуірде Ресей Федерациясы мемлекеттік думасының мүшесі – Ресей либералды-демократиялық партиясының (РЛДП) көшбасшысы Владимир Жириновский қазіргі Қазақстан аумағында 300 жыл бұрын негізгі халық "жоңғар тайпалары" болғанын мәлімдеді.
6 мамырда Ресей сыртқы істер министрі Сергей Лавров Қазақстанға қатысты басқыншылық танытқан ресейлік саясаткерлер осылайша оларды ұмытпайтындай етіп назарын өзіне аударады деп мәлімдеді. Сонымен қатар, ол Ресей Федерациясының Қазақстанға қатысты саясатын айқындайтын тұлғалардан ешқашан айтылмағанын және айтылмайтынын және РФ Қазақстанның егемендігін, аумақтық тұтастығы мен саяси тәуелсіздігін толық құрметтейтінін атап өтті. Бірақ қарашаның өзінде Лавровтың өзі Қазақстандағы орыс тілділерге қарсы ксенофобия туралы мәлімдеді, ал желтоқсанның басында мемлекеттік думаның депутаты Александр Бородай Қазақстанға күш көрсетуді ұсынды.
Ресейлік саясаткерлердің риторикасындағы шабуылдардың басым бөлігі қазір Қазақстанда тілдік патрульдер бар деген тұжырымға негізделген, ал Ресейдегі мұндай оқиғаның жекелеген оқиғасы жаппай құбылыс ретінде жарияланды.
Ресейлік аудитория үшін есептелген тағы бір салыстырмалы түрде жаңа арандатушылық «видео» - 19 желтоқсаннан бері ресейлік БАҚ-та белсенді түрде таралып жатқан балабақшадағы қойлымынан үзінді. Сонымен, қойылымдағы аталмыш көрініс Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығын мерекелеу аясында Семейде қойылған-мыс. Негізі, бейнеролик Түркістан облысында бірнеше жыл бұрын түсіріліп, одан кейін мектепке дейінгі мекемелер мен мектептердің басшыларымен түсіндірме әңгіме жүргізілген болатын.
Назарбаевтың ҚХА және Nur Otan партиясының төрағасы өкілеттігін тоқтату туралы шешімі
28 сәуірде Қазақстанның тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаев мемлекет басшысына ҚХА-ның XXIX сессиясында Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының өкілеттігін тапсырды. Өз кезегінде қазіргі президент Назарбаевты Ассамблеяның құрметті басшысы етуді ұсынды.
23 қарашада саяси кеңестің кеңейтілген отырысы барысында Назарбаев Nur Otan партиясы төрағасының өкілеттігін де Тоқаевқа беру туралы шешімін жария етіп, партияны ел президенті басқаруы тиіс екенін атап өтті. Өкілеттіктерді беру рәсімі партияның жарғысына сәйкес жүзеге асырылады.
Бұл ретте Назарбаев Қауіпсіздік кеңесінің басшысы болып қала береді.
Маңғыстау, Атырау және Қызылорда облыстарында құрғақшылық салдарынан малдың жаппай қырылуы
Маусым айының басында Маңғыстау облысының бірқатар аймақтарында малдың жаппай қырылғаны белгілі болды. 10 маусымда Қызылорда облысында құрғақшылық салдарынан малдың жаппай қырылғаны белгілі болды. Қазақстанның барлық облыстарынан құрғақшылық туралы хабарламалар түсті.
3 шілдеде ауыл шаруашылығы министрлігі Маңғыстау және Қызылорда облыстарындағы құрғақшылықтың салдарынан мал өлімі тоқтап, жағдай тұрақтанды деген болжаммен хабарлама таратты. Содан кейін, ресми мәлімдемелерге сәйкес, өлген малдың жалпы саны шамамен 2 мың басты құрады. 14 шілдеде Қызылорда облысының Арал ауданында қалыптасқан жағдайға байланысты ТЖ режимі енгізілгені белгілі болды. 15 шілдеде Маңғыстау облысында малды құтқару үшін табиғи резерваттардың жайылымдары мен шабындықтарына жол ашылды.
Орын алған жағдай Тоқаевтің бұрынғы ауыл шаруашылығы министрі Сапархан Омаровтың атына сын айтуына себеп болды, ол 10 шілдеде отставкаға жіберілді, алдымен міндетін атқарушы мәртебесінде, содан кейін тұрақты негізде Ербол Қарашөкеев тағайындалды. Айта кетерлігі, АШМ жаңа басшысы басынан бастап БАҚ-тың оның жұмысын қалай жариялайтынына алаңдаушылық тудырды.
5 тамызда Атырау облысында малдың су іздеп қырылып жатқаны белгілі болды.
7 тамызда ауыл шаруашылығы министрлігі Қазақстандағы жем-шөпке қатысты жағдайдың бақылауға алынғанын, ал әлемдік БАҚ елдегі құрғақшылық жағдайына назар аударғанын, атап айтқанда, тиісті жарияланымдар АҚШ-та да пайда болды.
12 тамызда ауыл шаруашылығы министрлігі қазақстандықтардан Маңғыстау облысы үшін ақша сұрады. 17 тамызда Қазақстанда жем өнімдерінің жекелеген түрлерін экспорттауға алты айға тыйым салынғаны белгілі болды. 18 тамызда ауыл шаруашылығы министрлігі Қазақстан 1 қыркүйектен бастап астық жем-шөп экспортына квота енгізетінін хабарлады.
24 қыркүйекте Маңғыстау облысында мал шаруашылығына жем-шөпке қосымша 3,2 млрд теңге бөлу туралы шешім қабылданды. Бұл қаржыға жергілікті билік 26,2 мың тонна мал азығы мен 4 мың тонна шөп сатып алуға уәде берді.
4 қарашада Маңғыстау облысындағы құрғақшылықтан зардап шеккен 225-тен астам шаруашылық АҚШ-тан қаржылай көмек алды. Барлығы 1254 адам 33 миллионнан астам теңге алды.
АЭС құрылысы
1 қыркүйекте Тоқаев көміртектік бейтараптыққа қол жеткізу жөніндегі жоспарларды атап өтіп, "Қазақстанда қауіпсіз және экологиялық атом энергетикасын дамыту мүмкіндігін зерделеуді" тапсырды, ал 3 қыркүйекте Шығыс экономикалық форумында сөйлеген сөзінде Қазақстанға атом станциясы қажет екенін мәлімдеді. 28 қыркүйекте БҰҰ ядролық қарусыздану жөніндегі Бас Ассамблеясының пленарлық отырысында Тоқаев Қазақстанда өз атом өнеркәсібін дамытудың кешенді техникалық-экономикалық негіздемесі жүргізіліп жатқанын хабарлады. 30 қыркүйекте Ресей президенті Владимир Путин Ресей тарапының Қазақстанның атом саласын қалыптастыруға көмегін ұсынды.
ҚазТАГ 1 қазанда сауалнама нәтижелеріне сілтеме жасап, сауалнамаға қатысқан қазақстандықтардың жартысынан астамы атом электр станциясының құрылысына қарсы болғаны белгілі болды.
27 қазанда экология, геология және табиғи ресурстар министрі Серікқали Брекешев 2060 жылға қарай Қазақстанның көміртегі бейтараптығына қол жеткізуі шамамен $650 млрд инвестицияны қажет ететінін хабарлады. Сондай-ақ, ол энергетика министрлігі Қазақстандағы АЭС-ке қатысты шетелдік сарапшылармен ақылдасып жатқанын айтты.
19 қарашада Тоқаев АЭС салу тақырыбына қайта оралып, атом станциясын салу туралы өзінің мәні бойынша «әдеттегідей» емес шешімдер қабылдауға тура келетінін айтып, "көшбасшының рөлі әдеттегідей емес шешімдер қабылдаудан тұрады" деді.
3 желтоқсанда Назарбаев Қазақстан билігінің атом электр станциясын салу ниетін растады. Ол АЭС салу жоспарын Қазақстандағы жақын болашақта электр энергиясының тапшылығымен түсіндірді. Ресей өзінің елшісі Алексей Бородавкин арқылы «Росатомға» атом электр станциясын салу бойынша қызметтерді ұсынды.
Алматыда көшіру әрекеті кезінде бес адам қаза тапты
20 қыркүйекте Алматы қаласының Алатау ауданындағы Ақбұлақ шағын ауданында бес адам қаза тапты, оның ішінде екі полицей, сот орындаушысы, үйдің жаңа иесі және оның досы бар. Сол күні кешке оқиғаның мән-жайы белгілі болды, атап айтқанда, Т121 млн қарыз бойынша мүлікті бастапқы бағалауға қарамастан, қайта бағалау жүргізілгені белгілі болды, нәтижесінде "ЦентрКредит банкі" алдындағы қарыз тағы да Т88 млн-ға өсті. Сол күні Алматы полиция департаментінің басшысы Қанат Таймерденов хабарлағандай, бұл істе банк пен сот орындаушысының рөлін ведомствоаралық жедел-тергеу тобы тергеуде, ал жаппай кісі өлтірудің өзі ҚР ҚК екі бабы бойынша тергелуде. Күдікті-Игорь Дужнов ұсталды.
22 қыркүйекте мәжіліс депутаты Андрей Линник Алматыда бес адам оқтан ажал құшқанға дейін банктердің өрескел әрекеттерімен мыңдаған азаматтар бетпе-бет келіп жүр деген пікірін білдірді.
Тоқаев 25 қыркүйекте екі полиция қызметкері мен сот орындаушысын қайтыс болғаннан кейін марапатқа ұсынды.
Бұл ретте банктер мен сот орындаушыларының заңсыз әрекеттері тақырыбын белсенді талқылау күні бүгінге дейін, оның ішінде парламенттік деңгейде де қозғалуда.
Арон Атабектің өлімі
28 қыркүйекте "Шаңырақ" шағын ауданында полицейді өлтірді деген айыппен 2006 жылы 18 жылға бас бостандығынан айырылған ақын, қоғам қайраткері және саяси белсенді Арон Атабектің ауруханаға жатқызылғаны белгілі болды. 1 қазанда оның денсаулығына байланысты жазаны жеңілдетіп, қалған мерзімін бас бостандығын шектеуге ауыстырды, ал өзінің кінәсіздігін талап еткен ақын өзін толық ақтауды талап етіп, бостандыққа қарсы екені белгілі болды.
20 қазанда Арон Атабектің жан сақтау бөліміне түскені және өкпені жасанды желдету аппаратында (ӨЖЖ) қосылғаны белгілі болды, ал 21 қазанда ақынның COVID-19 ауыр түрін жұқтырғаны анықталды. 24 қарашада Арон Атабек 69 жасқа қараған шағында қайтыс болды. Қоғам белсендісінің қайтыс болуына байланысты көптеген танымал белсенділер мен қоғамдық ұйымдар, соның ішінде халықаралық ұйымдар, сондай-ақ АҚШ-тың Қазақстандағы елшілігі көңіл айтты. Арон Атабекті Алматыдағы Бағанашыл зиратында жерледі. Ақын қайтыс болғаннан кейінгі қоғамшылдардың алғашқы талаптарының бірі – оны қайтыс болғаннан кейін оңалту.
Ең төменгі жеткіліктілік шегін өзгерту
3 желтоқсанда Қазақстанда 2022 жылы зейнетақы жинақтарының бір бөлігін мерзімінен бұрын алу үшін ең төменгі жеткіліктілік шегі (ТЖШ) өсетіні кенеттен белгілі болды. 7 желтоқсанда еңбек министрлігі есеп айырысулар үшін жауапкершілікті Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына (БЖЗҚ) жүктей отырып, ТЖШ мөлшеріне қатысты өзгерістер енгізбегендерін мәлімдеді, алайда 8 желтоқсанда "Еңбек миністрлігі ресми ұстанымы өзгеріссіз қалады" және Еңбек министрлігі жеткіліктілік шегін анықтау әдістемесін өзгертуді жоспарламайды деп мәлімдеді. Сонымен қатар, департамент жинақтардың бір бөлігін алып тастау жағдайына қатысты мәлімдеме жасағаны үшін қызметкерін жазалағанын мәлімдеді.
9 желтоқсанда президент Тоқаев үкіметке БЖЗҚ-нан зейнетақы жинақтарын алу үшін бұрынғы ТЖШ қолданылу мерзімін 2022 жылғы 1 сәуірге дейін ұзартуды тапсырды.
Халық санағы
8 желтоқсанда президент Тоқаевқа ұлттық халық санағының алғашқы нәтижелері туралы баяндалды. Санақ қорытындысы бойынша қазақстандықтардың жалпы саны 19 169 550 адамды құрады, оның ішінде ерлер – 48,71 %, әйелдер – 51,29 %. Халықтың орташа жасы – 31,94 жас. 33,97% – 17 жасқа дейінгі балалар, 19,72% - 14-28 жас аралығындағы жастар. Этникалық құрамдағы қазақтардың үлесі 70,18% - ға жетті. Елдегі еңбекке қабілетті жастағы азаматтардың саны 11 320 410 адамды немесе Қазақстан халқының 59,05% - ын құрады.
Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығы
16 желтоқсанда Қазақстан өз Тәуелсіздігінің 30 жылдығын атап өтті.
Ел Тәуелсіздігінің мерейтойына арналған негізгі іс-шаралар, соның ішінде Нұр-Сұлтандағы мерекелік отшашу бір күн бұрын өтті, бірақ 16 желтоқсанда да бірқатар шаралар өтті. Ресми деңгейде мереке көптеген салтанатты шараларасыз атап өтілді, бірақ тосын жайттарсыз болмады. Мәселен, көптеген медальдар мен мерейтойлық наградалар алғандар арасында, соның ішінде Тоқаевтың атынан алғандар арасында да түрлі дауларға қатысы бар адамдардың бары белгілі болды.
16 желтоқсан Тәуелсіздік күнімен байланысты екі қайғылы күнді есте сақтайтын азаматтық белсенділер мен қоғам қайраткерлерінің акциялары өтті. Мысалы, Алматыда тіркелмеген Қазақстан Демократиялық партиясының (ҚДП) жетекшісі Жанболат Мамай мен оның 200-ге жуық жақтастары «Желтоқсан» ескерткішіне келіп, 1986 жылғы 16 желтоқсанда Алматыда және 2011 жылғы 16 желтоқсанда Жаңаөзенде болған қайғылы оқиғалардың құрбандарын еске алып, Тәуелсіздік монументіне "Жаңаөзен!" және "Желтоқсан!" деп ұрандатып келді.
ҚазТАГ агенттігінің мәліметі бойынша 2021 жылдың 10 басты оқиғасы
