Алматы. 25 қазан. ҚазТАГ - Сергей Зелепухин. Қазақстандағы аудиторлық компаниялар әлі де көптеген қиыншылықтарға тап болуда. Олардың біреуін аудиторлар диалог арқылы шешуге ұмтылатын реттеушімен арадағы түсінбеушілік деп атайды. Аудиторлық компаниялардың өкілдерінің айтуынша, олар қазірдің өзінде туындайтын проблемалардың шешімі бар.
Қазақстандағы аудиттің келешегі мен проблемалары туралы біз KPMG компаниясының Қазақстандағы және Орталық Азиядағы басқарушы серіктесі Әсел Хайровамен сұхбаттастық.
- Әсел Әнуарқызы, Қазақстандағы аудиторлық нарық үшін қандай перспективалар бар?
- Аудиторлық мамандық - өте жауапты. Он жыл бұрын жүргізілген әңгімелесу барысында аудиторлардың қызметі барлық жүкті алып жүретін атпен салыстырылды. Содан бері көп өзгере қойған жоқ, өйткені аудиторлар әлі күнге дейін өте көп мөлшерде мұқият, жауапты жұмыс атқарады.
Болашаққа қатысты айтсақ, аудиттің ағымдағы қағидалары, үміттері, мінез-құлықтың этикалық нормалары, корпоративтік ортадағы аудиттелген ұйымдарға әсер ету, кәсіби персоналды дамыту және таяу болашақтағы үрдістердің басқа аспектілері жалғасады.
Әдістер мен процестер ғана өзгертуге болатын жалғыз нәрсе. Яғни цифрландыру ғасырында аудитор рөлі тұжырымдамалық тұрғыдан бұрынғысынша қалады. Ол қаржылық есепке құндылық береді, және демек, бизнес пен инвесторлар тарапынан қандай да қаржылық ақпаратқа сенім оянуына септігін тигізеді.
- - Қазақстанда аудиторларға қандай мәселелер жиі кездеседі?
- Мен бизнес үшін туындайтын мәселелерді қатерлер дегім келеді. Егер қандай да бір мәселені шешуге тура келсе, онда ол қатер, оны қабылдап және оған теңгерілген жауап беру керек. Аудиторлық компаниялар үшін қиындықтар туралы айтатын болсақ, негізгі проблемалардың бірі - Қазақстандағы аудиторлық нарықта білікті мамандардың жетіспеушілігі. Сондықтан компания өз қызметкерлерінің дамуына өте мұқият келеді – жұмысқа алған кешегі студенттердің кәсіби біліктілігін арттыруға инвестиция жұмсайды. Айтпақшы, аудиторлық ұйымдар жыл сайын жұмыс тәжірибесі жоқ жоғары оқу орындарының 50-60 түлегін жұмыспен қамтамасыз ететін бірнеше компаниялардың бірі болып табылады. Ал, аудиторлық, консалтинг және жалпы бизнес саласында тәжірибесі жоқ осы бітірушілер оны бізден алады.
Кейінірек, біздің оқытылған қызметкерлеріміз басқа компанияларға тартымды үміткерлер болады, оларды біраз уақыттан кейін дайын мамандар ретінде жұмыс істеуге шақырады. Бұл ретте, аудиторлық компаниялар, әсіресе халықаралық, Қазақстандағы және одан тыс жерлердегі әртүрлі бизнес секторлары үшін «кадрлар құрастыру» рөлін атқарады.
Қазақстанда кадрлық базаны дамыту ел үшін ең басты қатерлердің бірі болып табылады. Оған Жаһандық экономикалық форумның (ЖЭФ) сарапшылары да назар аударуда, олар экономикалық проблемаларды шешу үшін білікті кадрлар қолжетімділігі жеткіліктілігі қазіргі заманғы Қазақстанның проблемалық аймағы болып отырғанын айтады. Және де ЖЭФ сарапшылары осы жылы Қазақстанда білікті кадрлардың тапшылығын Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыруды болдырмау факторларының арасында үшінші орынға қойды.
Жоғарыда айтылғандай, халықаралық аудиторлық компаниялар кәсіби кадрларды дамыту арқылы қазақстандық бәсекеге қабілеттілік индексінің көтерілуіне айтарлықтай үлес қосады.
- Қазақстанда білікті кадрлардың жетіспеушілігінен басқа, аудиторлар үшін қандай басқа да қиындықтар бар?
- Егер біз басқа да қиындықтар туралы айтатын болсақ, онда аудитордың не істегенін түсінбеу бар, оның рөлі қандай және қандай да реттеуші қандай да бір өзіндік нақты сұрақтармен аудиторлық есептерден барлық сұрақтарға жауап іздей алады ма. Ақыр соңында, аудиторлық есептер мүлдем басқаға бағытталған және басқа мақсатқа ұмтылады ғой.
Әрине, егер реттеушінің мақсаты жалпы мақсаттан өзгеше болса, демек, реттеуші мен аудитор арасында түсініспеушілік бар. Біз оны қатер ретінде қарастырамыз және келіссөздер үстеліне отырамыз. Біз осы мәселе бойынша Ұлттық банкпен, атап айтқанда, банктік қадағалау бөлімінің өкілдерімен сындарлы кездесулер өткіздік, онда біз мүдделі мәселелерді ашық талқыладық және өзара түсіністікке келдік.
- Аудиторлардың дағдарыс жағдайында жұмыс істеуі қандай қиын? Сіз компанияларға қандай шешімдерді ұсындыңыз немесе ұсынуға дайынсыз ба?
- Грек тілінен «дағдарыс» - мүмкіндік деп аударылды. Сондықтан, кез-келген компания үшін дағдарыс – өзіміз ашқан мүмкіндік. Басқаша айтқанда, біз бүгінгі күні клиенттерімізге қатысты мәселелерді көріп, түсінеміз және клиенттерімізге қазіргі жағдайда жаңа мүмкіндіктерді көруге көмектесеміз.
Аудиторлық компаниялардың халықаралық желісіне мүше бола отырып, біздің әлемдегі дағдарыс жағдайында клиенттермен жұмыс тәжірибеміз мол және біз бұл тәжірибені және сабақтарды қажет ететін қазақстандық компаниялармен бөлісе аламыз.
- Компанияның қаржылық есептілігіндегі қателіктермен қаншалықты жиі ұшырасуға тура келеді? Бұл жағдайда не істейсіздер?
- Компаниялармен жұмыс істеудегі бірінші кезекте біздің міндетіміз - бұл қаржылық есептілік бойынша тәуелсіз пікір білдіру, сол арқылы компанияға туындайтын қателерді түзетуге көмектесу. Аудиторлық комитеттер мен директорлар кеңестеріне корпоративтік басқару үшін жауапты компаниялар мен корпорациялардың басшылығы тексеру үшін аудиторлар ұсынған қаржы есептілігінің деңгейі жоғары.
Сондықтан, барлық қажетті стандарттар сақталатындықтан, біз тұрақты диалогтамыз. Егер, мысалы, аудиттің алғашқы сатыларында біз қаржылық есептіліктің сапасына және қажетті аудиторлық дәлелдерді жинауға қатысты түсініктеме берілсе, онда бұл ескертулер аудиттің барысында айтылады, сондықтан аудиторлық есепке қол қойғанға дейін қаржылық есептіліктің сапасына, аудиторлық пікірдің қалыптасуына ықпал ететін барлық ескертулер түзетіледі.
- Бірақ егер бұл болмаса?
- Бұл оқиға қандай да бір себептермен болмаса, аудиторлық есеп өзгертіледі. Түрлендірілген аудиторлық есептің стандартты параметрлері бар, оның шеңберінде біз айта аламыз, мысалы, қаржылық есеп белгілі бір сәттер қоспағанда, барлық елеулі аспектілерде Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттарына (ХҚЕС) сәйкес келеді.
Немесе ХҚЕС-ке сәйкес келмейтіндігін білдіруге болады. Біз өз пікірімізді білдіруден бас тартуымызға да болады, себебі белгілі бір ақпаратқа айтарлықтай қол жеткіліксіз болуы мүмкін немесе кейбір маңызды шектеулер бар болуы мүмкін.
Аудиторларға жағдайларға байланысты біз шығаратын стандартты есептердің кең ауқымы бар. Біз үшін ең бастысы - клиенттер берілген ақпарат үшін өз жауапкершілігін сезіну.
Егер басшылық мұндай қарым-қатынасқа дайын болмаса немесе оның жауапкершілігінің дәрежесін түсінбесе немесе елеулі беделге қатысты кедергілер болса, онда ол клиенттерді құптау сатысында аудиторлармен бағаланады. Сондықтан біз халықаралық этика кодексі мен мінез-құлық талаптарына сәйкес келетін компаниялармен жұмыс істейміз.
- Экономиканың қандай секторларында аудиторлық тексерулер үшін қаржылық есепті бұзатын және аудиторлармен ең үлкен түсініспеушілік бар компаниялар бар ма?
- Мұндай статистиканы жинамаймыз, өйткені айту қиын. Біз, қайталап айтамын, диалог режимінде клиенттермен жұмыс істейміз. Таза механикалық қателіктер немесе қателіктер бар, ол компаниялар белгілі бір стандарттарды толық түсінбейді. Біздің міндетіміз - біз осындай әділ, тәуелсіз және дұрыс аудиторлық қорытынды бере алатын және оған қол қоюға дайын осындай есепті алу.
- Сіз аудиторлардың реттеушімен кездесу өткізгенін және оған белгілі бір мәселелерді талқылағанын айттыңыз. Ол сұрақтар қандай болды?
- Шындығында, кездесудің бастамасы Ұлттық Банкінің аудиторлық қызметке қатысты ұстанымы жарияланған БАҚ жарияланымыдарына жауа ретінде аудиторлар тарапынан болды. Біз қандай мәселелер туралы айтып жатқанын түсіну үшін реттеушімен кездесуге ұйытқы болдық.
Нəтижесінде, біз Ұлттық Банктен реттеушінің алаңдаушылығын тудыратын мəселелерді жалпы түсінуін алдық, атап айтқанда, несие портфелінің белгілі бір мөлшерін өтеу туралы реттеуші органның жəне аудитордың пікірлері бойынша айырмашылықтар туралы болды. Біздің ұстанымымызға сәйкес, әр банктің өз ерекшелігі бар, сондықтан кредиттік портфельді бағалау кезінде әртүрлі тетіктер пайдаланылады, әртүрлі аудиторлық рәсімдер мен дәлелдер қолданылады.
Реттеушіде сұрақтар туындаса, біз әрбір нақты банктің талқысына баруды ұсындық. Бірақ белгілі бір банктерде нақты жағдайларды талқылаудың алдында біз қол жеткізе алмадық, өйткені реттеуші орган өкілдері жалпы мәселелерді талқылауға кірісті.
- Және соңғы сұрақ. 2008 жылы болған жаһандық қаржы дағдарысы толығымен ашылған кезде, халықаралық рейтинг агенттіктерінің ғана емес, сондай-ақ аудиторлық компаниялар да қатаң сынға ұшырап жатты. Нәтижесінде рейтинг агенттіктері рейтингі қалыптастыру әдістемесіне бірқатар өзгерістер енгізуге мәжбүр болды. Аудиторларда не өзгерді?
- Егер 2008 жыл туралы айтатын болсақ, шын мәнінде, аудиторларды қоса алғанда, көп сынға ұшырады. Бірақ дағдарыс аудиторлардың дағдарысы емес, бұл жүйелік болды. Жүйелік дағдарыс жүйелік жауаптарға ие болуы керек. Аудиторлар жүйелік жауаптарды қалыптастыруда маңызды рөл атқаратын тетіктердің бірі болып табылады.
Сондықтан, біз, аудиторлық компаниялар дағдарысқа, әсіресе Қазақстанда қалай әрекет еткеніміз туралы айтатын болсақ, 2008 жылы заңнамалық өзгерістердің шеңберінде «сапаны сырттай бақылау» тұжырымдамасы енгізілді. Бұл дегеніміз, аудиторлар өздерінің кәсіби аудиторлық ұйымдар тарапынан сапаны сырттай бақылауына ұшыраса бастады деген сөз.
Егер бүгінгі күн туралы айтатын болсақ, онда сапаны сырттай бақылауынан басқа, жариялы қызығушылығы бар компанияларға реттеуші қадағалау деп аталатынды енгізу жоспарлануда.
Негізінде, бұл әртүрлі сын-қатерлерге байланысты қандай да елдегі ішкі тетіктер жетілдіріліп, аудиторлық кəсіпке жəне аудиторлық есептерге деген сенімді арттыруға мүмкіндік беретін жаңалықтар енгізілуіне байланысты.
- Сұхбатыңызға рахмет!
Қатысты сілтемелер
-
Қазақстандағы АҚШ елшісі: Мен революция елшісі емеспін10 Ақпан 2021, 14:41
-
АҚШ елшісі: Біз адам саудасына қарсы күресте Қазақстанды қолдаймыз30 Шiлде 2020, 08:42